शरद पवार इन्स्पायर फेलोशिप इन साहित्य

दर पिढीतील तरुण लेखकांनी आपल्या लेखनाद्वारे घडवलेला नवतेचा आविष्कार आजवरच्या मराठी साहित्याला आणि संस्कृतीला समृद्ध करत आला आहे.
साहित्य हे जीवनातली संवेदनशीलता, प्रगल्भता टिकवून ठेवते, वाढवते. तरुण लेखकांचे साहित्य समाजाला नवी दृष्टी, नवी संवेदनशीलता देत असते. मराठीत आधुनिक साहित्य, दलित साहित्य, ग्रामीण साहित्य असे नवनवे जोमदार आविष्कार त्या त्या काळातल्या लेखकांच्या तरुण पिढीने घडवून आणले.
भारतीय समाजात आज तरुणांची संख्या अधिक आहे. पण वर्तमान जीवनातली वाढती स्पर्धात्मकता आणि गुंतागुंतीची व्यवधाने यांमुळे ही तरुण पिढी साहित्यापासून काही प्रमाणात दुरावत आहे. अशा स्थितीत आजच्या तरुण पिढीतल्या लेखकांना प्रोत्साहन देऊन लिहिते ठेवणे आवश्यक आहे. या दृष्टीने तरुण लेखक/लेखिकांना साहित्यलेखनासाठी प्रेरक आणि मार्गदर्शक ठरेल अशी,‘शरद पवार इन्स्पायर साहित्य फेलोशिप’ योजना यशवंतराव चव्हाण सेंटरतर्फे सुरू करत आहोत.
संयुक्त महाराष्ट्राचे पहिले मुख्यमंत्री यशवंतराव चव्हाण यांचे साहित्यप्रेम सर्वश्रुत आहे. त्यांच्या साहित्यप्रेमाचा वारसा पुढे शरद पवार साहेब यांनीही चालवला. परिवर्तनवादी साहित्यमूल्ये जपणारे लेखक, साहित्यिक उपक्रम आणि चळवळी यांना या नेत्यांनी नेहमीच पाठबळ दिले. आधुनिक महाराष्ट्राचे शिल्पकार असलेल्या या दोन्ही नेत्यांचा मराठी साहित्याविषयी असलेला जिव्हाळा लक्षात घेऊन,त्यांच्याप्रति कृतज्ञता म्हणून, महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक क्षेत्रात अग्रेसर असलेल्या यशवंतराव चव्हाण सेंटरने ही साहित्य पाठ्यवृत्ती योजना आखली आहे. शरद पवार साहेब यांच्या नावाने, त्यांच्या ८१व्या वाढदिवशी ही योजना महाराष्ट्राला समर्पित करत आहोत.
‘शरद पवार इन्स्पायर साहित्य फेलोशिप’ ही कादंबरी, नाटक, चरित्र, बालसाहित्य अशा साहित्यप्रकारांत लेखन करू इच्छिणाऱ्या, तसेच सामाजिक, सांस्कृतिक किंवा विज्ञान या विषयांवर पुस्तक लिहू इच्छिणाऱ्या युवा लेखक/लेखिकांसाठी आहे. या पाठ्यवृत्तीसाठी निवड झालेल्या लेखकांना पुस्तक लिहिण्यासाठी आर्थिक साहाय्य केले जाईल. शिवाय त्यांच्यासाठी उद्बोधन वर्ग आयोजित केले जातील. गरज भासल्यास त्यांना मार्गदर्शकही उपलब्ध करून दिले जातील. पाठ्यवृत्तीप्राप्त लेखकांच्या लेखनातील समस्या दूर होऊन त्यांचे लेखन अधिकाधिक दर्जेदार व्हावे यासाठीचे हे प्रयत्न असतील. अशा तऱ्हेने लिहिलेले पुस्तक निवड समितीच्या पसंतीस उतरल्यानंतर त्या पुस्तकाच्या प्रकाशनासाठीही साहाय्य केले जाईल. दरवर्षी मराठीतील दहा युवा लेखक/लेखिकांना ही शिष्यवृत्ती दिली जाईल.
मराठीत लेखकांना त्यांच्या ग्रंथलेखनासाठी इतक्या मोठ्या संख्येने अशा तऱ्हेची पाठ्यवृत्ती प्रथमच उपलब्ध होत आहे. लेखनाची इच्छा आणि लेखनविषयाची जाण अंगी असूनही तरुण पिढीतले बरेच लेखक प्रतिकूल परिस्थिती, योग्य मार्गदर्शनाचा अभाव इत्यादी कारणांमुळे साहित्य निर्मिती करू शकत नाहीत. अशा लेखकांसाठी ‘शरद पवार इन्स्पायर साहित्य फेलोशिप योजना’ म्हणजे एक सुवर्णसंधी आहे. महाराष्ट्राच्या सर्व विभागांतील तसेच विविध सामाजिक स्तरांतील युवा लेखक/लेखिकांनी या पाठ्यवृत्ती योजनेत सहभागी व्हावे असे आवाहन करत आहोत.
- डॉ. नीतीन रिंढे
- प्रतिभावान तरुण लेखकांचा शोध घेऊन त्यांना साहित्य फेलोशिप द्वारे सर्जनशील लेखनासाठी व्यासपीठ प्रदान करणे.
- लेखकांना पाठ्यवृत्तीच्या काळात नियोजनबद्ध मार्गदर्शन करणे व त्यांच्या लेखनाला योग्य दिशा देणे.
- तज्ज्ञ समितीने मंजूर केलेले लेखकांचे लेखन पुस्तकरूपात प्रकाशित करण्यास संबंधित लेखकांना प्रोत्साहित करणे आणि मदत करणे.
- पाठ्यवृत्ती प्राप्त लेखकांना अनुदान. यात प्रवास/निवासी भत्ता आणि पुस्तकाच्या प्रकाशनासाठी आंशिक आर्थिक साहाय्य याचाही समावेश असेल.
- लेखन प्रक्रियेतील समस्या दूर करून लेखन कौशल्ये विकसित करण्यासाठी,आवश्यक त्या संशोधनासाठी पाठ्यवृत्ती प्राप्त लेखकाला स्वतंत्र मार्गदर्शक.
- लेखनासंदर्भातले मार्गदर्शन वर्ग आणि मराठीतील यशस्वी समकालीन लेखकांशी खुल्या चर्चांची संवादसत्रे.
- दिलेल्या पर्यायांपैकी कोणत्याही एका प्रकारात स्वतंत्र पुस्तक लिहिण्यास किंवा पुस्तक भाषांतरित करण्यास इच्छुक कोणीही मराठी भाषक तरुण लेखक-लेखिका अर्ज करू शकतात.
- वयोमर्यादा : ११ ऑगस्ट २०२२ रोजी वयाची ३५ वर्षे पूर्ण किंवा त्यापेक्षा कमी.
- शरदचंद्र पवार साहित्य पाठ्यवृत्ती ही संशोधन प्रकल्पासाठी नसून साहित्य लेखनासाठी आहे. हे लक्षात घेऊन, ललितेतर साहित्य (nonfiction) या प्रकारातील लेखनासाठीचे विषय निश्चित करावेत.
- इतरत्र पदवीसाठी वा अन्य कारणासाठी सादर केलेले साहित्य या पाठ्यवृत्तीसाठी स्वीकारले जाणार नाही. पाठ्यवृत्ती जाहीर झाल्यानंतर तसे आढळल्यास त्या लेखकाला दिलेली पाठ्यवृत्ती कोणत्याही टप्प्यावर रद्द करण्यात येईल. पाठ्यवृत्तीधारक लेखकाने निवडलेल्या विषयावर स्वतंत्रपणे नव्याने लेखन करणे आवश्यक आहे.
- शरद पवार इन्स्पायर साहित्य फेलोशिप साठी इच्छुक लेखक खालीलपैकी कोणताही एक साहित्य प्रकार निवडू शकतात.
- कादंबरी किंवा दीर्घकथा.
- नाटक.
- ललितेतर साहित्य (चरित्र, सामाजिक शास्त्रांशी संबंधित किंवा लोकसाहित्याशी संबंधित इत्यादी).
- कोणत्याही भारतीय किंवा विदेशी भाषेतून मराठीत अनुवाद (ललित गद्य अथवा ललितेतर गद्य).
- विज्ञान साहित्य (ललित गद्य अथवा ललितेतर गद्य).
- बालसाहित्य (ललित गद्य अथवा ललितेतर गद्य)
- पाठ्यवृत्तीचे स्वरूप :
- निवड झालेल्या लेखकाला लेखनासाठी पाठ्यवृत्ती रु.५०,०००/-
- पाठ्यवृत्तीच्या कालावधीत इतर खर्चासाठी सहाय्य रु. ५०,०००/-
- पाठ्यवृत्तीच्या कालावधीत होणाऱ्या अभिमुखता कार्यक्रम, संवाद-सत्रे यांसाठी प्रवास आणि निवास खर्च
- लेखकासाठी नेमलेल्या मार्गदर्शकांचे मानधन व प्रवासखर्च
- निवड समितीच्या मान्यतेनंतर पुस्तकाच्या प्रकाशनासाठी अर्थसाहाय्य
एकूण १० युवा लेखक-लेखिकांची निवड तटस्थपणे करण्यात येईल. स्त्री उमेदवारांना समान संधी दिली जाईल. निवड करताना गुणवत्ता, इच्छुकाने दाखवलेले गांभीर्य व शिस्त हेच निकष कटाक्षाने असतील.
११ ऑगस्ट २०२२
कार्यशाळेचे वेळापत्रक जाहीर
११ ऑगस्ट २०२२
१२ ऑगस्ट ते १२ ऑक्टोबर २०२२
ऑनलाइन फॉर्म सबमिशन
१३ ऑक्टोबर ते ३ नोव्हेंबर २०२२
छाननी आणि निकालाची तयारी
१३ ऑक्टोबर ते ३ नोव्हेंबर २०२२
११ नोव्हेंबर २०२२
निकालाची घोषणा
११ डिसेंबर २०२२
फेलोशिप प्रदान सोहळा कार्यक्रम
११ डिसेंबर २०२२
पाठ्यवृत्तीचा कालावधी - डिसेंबर २०२२ ते नोव्हेंबर २०२३
१० डिसेंबर २०२२
पहिली कार्यशाळा
१० डिसेंबर २०२२
१८ - १९ फेब्रुवारी २०२३
दुसरी कार्यशाळा
२७ - २८ मे २०२३
तिसरी कार्यशाळा
२७ - २८ मे २०२३
०१ - ०२ ऑक्टोबर २०२३
चौथी कार्यशाळा
१० नोव्हेंबर २०२३
अंतिम सादरीकरण
१० नोव्हेंबर २०२३
पाठ्यवृत्तीसाठी निवड झालेल्या लेखकांसाठी पहिला अभिमुखता कार्यक्रम १० डिसेंबर २०२२ ला घेतला जाईल.
पाठ्यवृत्तीसाठीअर्ज करण्याचा कालावधी १२ ऑगस्ट ते १२ ऑक्टोबर २०२२ असा आहे.१३ ऑक्टोबर ते ३ नोव्हेंबर २०२२ या काळात अर्जांची छाननी केली जाईल.
११ नोव्हेंबर २०२२ रोजी पाठ्यवृत्ती प्राप्त लेखकांची नावे जाहीर केली जातील. ११ डिसेंबर २०२२ रोजी समारंभपूर्वक पाठ्यवृत्ती प्रदान केली जाईल.
पाठ्यावृत्तीचा कालावधी १० डिसेंबर २०२२ ते १० नोव्हेंबर २०२३.
पाठ्यवृत्ती प्राप्त दहा लेखक-लेखिकांनी पूर्ण केलेल्या लेखनाची अंतिम प्रत १० नोव्हेंबर २०२२ रोजी निवड समितीकडे सादर करायची आहे. त्याचे मूल्यमापन केल्यानंतर ११ डिसेंबर २०२२ रोजी या लेखनाचा अहवाल सादर केला जाईल. त्याचप्रमाणे, पुढील वर्षीच्या पाठ्यवृत्तीसाठी निवडलेल्या दहा लेखक-लेखिकांची नावे देखील जाहीर केली जातील.
पाठ्यवृत्तीसाठी इच्छुक असलेल्या लेखकांनी www.sharadpawarfellowship.com या संकेतस्थळावरीवल अर्ज योग्य रीतीने भरावा. आवश्यक तो तपशील उदाहरणार्थ, नाव, पत्ता, संपर्क, शाळा, महाविद्यालय, नोकरी-व्यवसाय यांचा उल्लेख करावा.आपल्याला प्रभावित केलेल्या तीन लेखकांबद्दल ३०० ते ५०० शब्दांचा मजकूर लिहावा. शरदचंद्र पवार साहित्य पाठ्यवृत्ती मिळविण्यामागचे आपले उद्दिष्ट काय आहे, ते २०० शब्दांत लिहावे.
इच्छुक लेखकांनी त्यांच्या नियोजित लेखनाविषयीची सारांश रूपाने कल्पना आणि नमुना लेखन पीडीएफ स्वरूपात अर्जासोबत पुढीलप्रमाणे जोडायचे आहे : लेखनविषयाची सारांश रूपाने कल्पना सुमारे ५०० शब्दांत आणि त्याचे नमुना लेखनाचे एक प्रकरण (सुमारे २००० शब्दांत). पाठ्यवृत्ती ‘भाषांतर’ या प्रकारासाठी हवी असल्यास,‘लेखनविषयाची सारांशरूपाने कल्पना’ या सदराखाली मूळ पुस्तकाचे नाव, लेखक, प्रकाशक, आवृत्तीचे प्रकाशन वर्ष इत्यादी तपशिलासह पुस्तकातील आशयाचा सारांश पीडीएफ स्वरूपात सुमारे ५०० शब्दांत द्यावा. त्या पुस्तकातील एका प्रकरणाचे मराठी भाषांतर (सुमारे २००० शब्द)पीडीएफ स्वरूपात जोडावे.
सल्लागार मंडळ
- न्या. नरेंद्र चपळगावकर
- श्री. रंगनाथ पठारे
- श्री. वसंत आबाजी डहाके
- प्रा. प्रभा गणोरकर
- डॉ. रमेश वरखेडे
- श्री. दिनकर गांगल
संयोजन समिती
- श्री. दत्ता बाळ सराफ
- श्री. अनिल पाझारे
- श्री. चेतन कोळी
- श्री. किरण येले
- श्री. रवींद्र झेंडे
संवादक (समकालीन लेखक)
- श्री. प्रणव सखदेव
- शर्मिला फडके
- श्री. अवधूत डोंगरे
- शिल्पा कांबळे
- श्री. बालाजी सुतार
- श्री. किरण गुरव
- श्री. ह्रषिकेश गुप्ते
- श्री. बालाजी मदन इंगळे